دیدگاه پروتستان

مارتین لوتر، بنیانگذار اصلاح کلیسا، «ایمان» را همان اعتماد(23) به خدا مى‏داند. ایمان یعنى: «اعتماد همه‏جانبه به فیض الهى و عشق و محبت آشکار به عیسى مسیح.»(24)

به اعتقاد وى، باور دو کاربرد دارد: یکى به معناى «باور به یک گزاره»(25) و دیگرى به معناى باور به کسى،(26) و روح ایمان بر خلاف آکویناس، باور به کسى است، نه باور به یک گزاره. اختلاف لوتر با شوراى واتیکان نیز در همین نکته است که آن‏ها باورهاى گزاره‏اى را مقدّم مى‏دانند، اگرچه تصریح مى‏کنند که این باورهاى گزاره‏اى باید بر اساس باور به کسى (خدا) فراهم آیند. اما لوتر گوهر ایمان را باور به خدا مى‏گیرد و باور به گزاره‏هاى وحیانى را در مرتبه بعد قرار داده، آن‏ها را براى گوهر ایمان لازم نمى‏شمارد.(27)

ریچارد سویین برن، تفسیرى از کلام لوتر ارائه مى‏دهد که مطابق آن، نظریه لوتر بر همان نظریه آکویناس استوار مى‏گردد؛ بدین معنا که سویین برن «اعتماد» را به معناى «علم به خیرخواهى خداوند» معنا کرده است؛ علمى که شواهدى بر خلاف آن در طبیعت یافت مى‏شوند. با این همه، بر اساس خواست و اراده خود به خدا ایمان آورده، به او اعتماد مى‏کنیم.(28)

اما جان هیک، در تفسیر کلام لوتر مى‏نویسد: مارتین لوتر نقطه شروع ایمان را پاسخ به پرسش از وجود خدا ندانسته و مفهوم اعتماد لوتر به معنایى که سویین برن گفته نیست. از نگاه لوتر وجود خدا آن‏قدر روشن است که نیازى به استدلال و برهان بر وجودش نیست. ایمان از نگاه او، دانستن وجود خدا نیست، بلکه دل سپردن و اعتماد به خداى آشکار است. مطابق این تفسیر از کلام لوتر، نظریه او از مجموعه نظریه‏هاى گزاره‏اى در باب ایمان خارج مى‏شود و در مقابل آن‏ها قرار مى‏گیرد.(29)

نظریه جان هیک درباره ایمان

جان هیک، متکلّم پروتستانى معاصر، نظریه‏اى درباره ایمان ارائه داده که طرفداران زیادى در میان این فرقه دارد. مدافعان این نظریه پیشینه آن را به اندیشه مصلحان کلیسا ـ یعنى لوتر و کالون و دیگران ـ و حتى جلوتر، به کلیساى نخستین برمى‏گردانند. مطابق این نظریه، «وحى» به حوادثى گفته مى‏شود که در اثر دخالت خداوند در تاریخ به وجود مى‏آیند. «مضمون وحى مجموعه‏اى از حقایق درباره خداوند نیست، بلکه خداوند از راه تأثیر گذاشتن در تاریخ، به قلمرو تجربه بشرى وارد مى‏گردد.»(30) از این‏رو، وحى از مقوله حادثه است، نه گفتار.

ادامه مطلب...